هلی‌پد چیست و چه کاربردی دارد؟

هلی‌پد به سکوی مخصوصی گفته می‌شود که برای نشست و برخاست بالگرد طراحی و ساخته می‌شود. این سکو می‌تواند روی بام برج‌ها، در محوطه باز ساختمان‌ها، در مناطق صنعتی یا حتی در میادین و فضاهای باز شهری قرار گیرد. اهمیت هلی‌پدها زمانی بیشتر مشخص می‌شود که در شرایط بحرانی مانند آتش‌سوزی، زلزله یا وقوع حوادث غیرمترقبه، دسترسی به خیابان‌ها غیرممکن یا بسیار خطرناک می‌شود. در چنین مواقعی، هلی‌پد به‌عنوان یک مسیر امن و سریع برای تخلیه افراد یا انتقال کمک‌های امدادی عمل می‌کند.

البته کاربرد هلی‌پدها محدود به شرایط اضطراری نیست. در سال‌های اخیر، هلی‌پدها به‌طور گسترده در حوزه‌های متنوعی مانند جابه‌جایی مدیران ارشد و مقامات، انتقال سریع بیماران، پشتیبانی از پروژه‌های صنعتی، توسعه گردشگری لوکس و حتی حمل‌ونقل تجاری استفاده می‌شوند. در واقع، هلی‌پدها به زیرساختی چندمنظوره تبدیل شده‌اند که هم در مواقع عادی و هم در شرایط بحرانی، ارزش و کارآمدی خود را نشان می‌دهند.

انواع هلی‌پد از نظر کاربری، سازه

هلی‌پدها بسته به نوع کاربری، محل نصب و شرایط پروژه در دسته‌های مختلفی قرار می‌گیرند:

• هلی‌پورت بیمارستانی: طراحی ویژه با دسترسی مستقیم به بخش اورژانس برای انتقال بیماران و تیم‌های پزشکی.
• هلی‌پد اضطراری و مسکونی: برای تخلیه ایمن ساکنان و انتقال تجهیزات در بحران‌هایی مانند زلزله، آتش‌سوزی یا انسداد مسیرهای زمینی.
• هلی‌پورت تجاری و VIP: مناسب برج‌ها، هتل‌ها و مراکز لوکس و گردشگری که برای حمل‌ونقل مدیران و مهمانان ویژه استفاده می‌شود.
• هلی پورت نظامی: در مراکز نظامی و پایگاه های هوایی که به طور خاص باید مقاوم در برابر ضربه، حرارت و شرایط آب‌وهوایی سخت و مناسب عملیات حساس باشند.
• هلی‌پورت های صنعتی و دریایی(هلی دک): به‌کارگیری در پالایشگاه‌ها و پروژه‌های نفت و گاز برای تسهیل جابه‌جایی تجهیزات و پرسنل.
• هلی پورت امداد هوایی و اورژانس: برای نشست و برخاست بالگردهای امدادی در شرایط بحرانی، حوادث، تصادفات جاده‌ای و مواقع خاص برای انتقال سریع افراد و تجهیزات

از نظر سازه نیز هلی‌پدها می‌توانند فلزی یا بتنی باشند. هلی‌پدهای فلزی سبک‌تر بوده و برای نصب روی بام برج‌ها و ساختمان‌های مرتفع مناسب‌اند، در حالی که هلی‌پدهای بتنی مقاومت و پایداری بیشتری دارند، از لحاظ مالی به صرفه تر هستند و معمولاً در سایت‌های صنعتی یا محوطه‌های زمینی باز اجرا می‌شوند.

هلی‌پد در چه مکان‌ها و پروژه‌هایی استفاده می‌شود؟

هلی‌پدها در انواع ساختمان‌ها و پروژه‌های مختلف قابل احداث هستند و محل نصب و طراحی آن‌ها بسته به نیاز و نوع پروژه متفاوت است. در برج‌های مسکونی و اداری بلندمرتبه، هلی‌پدها نقشی حیاتی در تأمین ایمنی ساکنان دارند و در شرایط اضطراری، امکان تخلیه سریع افراد را فراهم می‌کنند. در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی، هلی‌پدها برای انتقال سریع بیماران و تیم‌های پزشکی به کار می‌روند و در بسیاری از مواقع می‌توانند در نجات جان انسان‌ها تعیین‌کننده باشند.

همچنین ساختمان‌های دولتی و نظامی حساس نیز به دلیل ماهیت استراتژیک خود نیازمند هلی‌پدهای مجهز و استاندارد هستند تا در صورت بروز بحران، امکان جابه‌جایی ایمن افراد و تیم‌های عملیاتی وجود داشته باشد. در مراکز مالی، تجاری و گردشگری نیز وجود هلی‌پد باعث افزایش ارزش‌افزوده پروژه شده و امکانات رفاهی و دسترسی سریع را برای مدیران، مهمانان و مشتریان فراهم می‌کند. از سوی دیگر، در پروژه‌های صنعتی، نفتی و گازی که معمولاً در مناطق دورافتاده احداث می‌شوند، هلی‌پد نقش کلیدی در پشتیبانی لجستیکی و حمل‌ونقل ایفا می‌کند.

تفاوت هلی‌پد، هلی‌دِک و هلی‌پورت

بسیاری از افراد این سه مفهوم را به‌جای هم استفاده می‌کنند، اما تفاوت‌های مشخصی بین آن‌ها وجود دارد. هلی‌پد (Helipad) در واقع یک سکوی اختصاصی برای نشست و برخاست یک بالگرد در زمان های خاص و اضطراری است. اما هلی‌پورت (Heliport) یک هلی پد با قطر متناسب با بالگرد می باشد که برای ساختمان های لوکس و تجاری، بیمارستان ها، هتل ها و مراکز گردشگری ساخته می شود و به صورت مداوم و روزمره از آن استفاده می شود و شامل اتاق و خدمه کنترل (HLO)، سیستم های اطفای حریق کامل و پیشرفته، علائم و کدگذاری متفاوت، و در بعضی موارد سیستم و تجهیزات سوخت‌گیری می‌شود. هلی‌دِک (Helideck) نیز نسخه‌ای خاص از هلی‌پد ها می باشد که معمولاً در مکان های فراساحلی مانند سکوهای دریایی و شناورها احداث می‌شود که دارای امکانات و تجهیزات ایمنی تعریف شده و بخصوصی می باشد.

تاریخچه هلی‌پد در دنیا و ایران

تاریخچه ساخت هلی‌پد به دهه ۱۹۴۰ میلادی بازمی‌گردد، زمانی که توسعه فناوری بالگردها باعث شد ارتش‌ها به فکر ایجاد سکوهای فرود اختصاصی بیفتند. در ابتدا این فناوری صرفاً جنبه نظامی داشت، اما در دهه‌های بعد با گسترش شهرنشینی و نیاز به جابه‌جایی سریع، هلی‌پدها وارد حوزه‌های پزشکی، تجاری، گردشگری و امدادی شدند.

ضرورت ساخت هلی‌پد در تهران

تهران یکی از متراکم‌ترین شهرهای خاورمیانه است و همزمان با خطرات بالقوه‌ای مانند زلزله و آتش‌سوزی‌های گسترده روبه‌روست. در چنین شرایطی، ساخت هلی‌پد در برج‌های بلندمرتبه و مراکز حساس یک الزام جدی محسوب می‌شود. وجود هلی‌پدهای مجهز و استاندارد باعث می‌شود در زمان وقوع بحران، امکان تخلیه سریع ساکنان، انتقال مجروحان و رساندن کمک‌های امدادی وجود داشته باشد. این امر موجب شد شورای شهر تهران در سال های اخیر دستورالعمل هایی را برای ایجاد هلی پد در پروژه های ساختمانی با ارتفاع بلند تر از 45 متر (تقریبا 15 طبقه به بالا) را صادر کند. همچنین هلی‌پدها نقشی کلیدی در هماهنگی با اورژانس هوایی و مدیریت بحران ایفا می‌کنند و باعث کاهش خسارات جانی و مالی می‌شوند.

تجهیزات و ضوابط ساخت هلی‌پد

برای طراحی و ساخت هلی‌پدهای استاندارد، رعایت الزامات بین‌المللی ICAO و دستورالعمل‌های داخلی ضروری است. یک هلی‌پد باید به سیستم‌های روشنایی حرفه‌ای برای پروازهای شبانه مجهز باشد و نشان‌گذاری دقیق جهت نشست و برخاست بالگرد ها را داشته باشد. استفاده از تجهیزات ایمنی مانند سیستم‌های اطفاء حریق، سطوح مقاوم در برابر حرارت و ضربه، تور ایمنی استاندارد، بادنما، و نصب سیستم‌های هشداردهنده نیز از دیگر ملزومات است. علاوه‌بر این، مسیرهای دسترسی ایمن به داخل ساختمان یا بخش‌های درمانی باید به‌طور کامل در طراحی لحاظ شود.

جمع‌بندی

هلی‌پدها امروز دیگر یک گزینه لوکس نیستند، بلکه به زیرساختی ضروری برای مدیریت بحران، حمل‌ونقل سریع و افزایش ارزش‌افزوده پروژه‌ها تبدیل شده‌اند. با توجه به توسعه روزافزون برج‌های بلند، نیازهای درمانی و خطرات بالقوه‌ای که شهرهایی مانند تهران را تهدید می‌کند، طراحی و ساخت هلی‌پد استاندارد برای بسیاری از ساختمان‌ها اجتناب‌ناپذیر است.